İSTANBUL (İGFA) – Kahramanmaraş merkezli meydana gelen ve büyük yıkıma yol açan zelzeleler sonrası gözler İstanbul’a çevrildi. Uzmanlar yıllardır İstanbul merkezli bir Marmara Zelzelesi beklendiği konusunda vatandaşları uyarıyor. Kahramanmaraş sarsıntılarının yıkıcılığı sonrası İstanbul’da gerçekleşecek bir mümkün sarsıntı nedeniyle kentteki yapılaşma ve riskli yapılar tekrar gündemde.
Şehir Plancısı ve İBB Genel Sekreter Yardımcısı Dr. Buğra Gökçe, Radyo Trafik canlı yayınına katılarak İstanbul Büyükşehir Belediyesinin (İBB) zelzele bölgesindeki çalışmalarını, İBB’nin yapılardaki süratli tarama yolunu ve riskli yapıların dönüştürülmesinde yaşananlara yönelik açıklamalarda bulundu.
İBB’NİN ZELZELE BÖLGESİNDEKİ ÇALIŞMALARI
İBB Genel Sekreter Yardımcısı Dr. Buğra Gökçe, İBB’nin, Ekrem İmamoğlu başkanlığında AFAD görevlendirmesi ile başta Hatay olmak üzere zelzele bölgesinde arama-kurtarma çalışmaları, lojistik ve öbür birçok bahiste kapsamlı bir halde çalışmalarını sürdürdüğünü aktardı.
Türkiye Cumhuriyeti’nin tüm kurumlarının elinden geleni yaptığını belirten Gökçe, “Biz de hala çok ağır bir biçimde Hatay başta olmak üzere bölgeyi ayağa kaldırabilmek için inanılmaz bir efor sarf ediyoruz. Daha fazlasını da yapmaya çalışacağız.” sözlerini kullandı.
BEKLENEN İSTANBUL SARSINTISI VE SÜRATLİ TARAMA FORMÜLÜ
İBB Genel Sekreter Yardımcısı, beklenen İstanbul sarsıntısına dikkatli çekerek bu sarsıntıya ağır bir hazırlanma mecburiliği olduğunu vurguladı ve süratli tarama yoluna ait şu bilgileri paylaştı:
“Hızlı tarama sistemi 2019 seçimlerinden sonra Ekrem Lider misyona geldiğinde İstanbul Büyükşehir Belediyesinin İstanbul Teknik Üniversitesi’yle birlikte ve binaların zelzeleye karşı direncini ölçüp tedbir geliştirebilmek manasında uyguladığı yenilikçi bir prosedür.”
İBB Genel Sekreter Yardımcısı Gökçe, İBB’nin süratli taramasının vatandaşların çekindiği 6306 sayılı kanunun riskli yapıları 30+60 gün içerisinde yıkma mecburiliği üzere olmadığını, riskli yapı müracaatından bir evvelki adım olduğunu belirtti.
İBB’nin bu hizmeti 3,5 yıldır fiyatsız verdiğini de belirten Gökçe, yaptıklarının bir sonraki basamak için vatandaşa referans veren, kamuya da muhtemel müdahale biçimlerini gösteren bir altlık olduğunu aktardı.
“VATANDAŞLARIMIZ KORKUYOR”
İBB Genel Sekreter Yardımcısı Dr. Buğra Gökçe, İBB’nin 2022 yılının sonuna kadar 107 bin binada süratli tarama talebinde bulunduğunu belirterek şu bilgileri paylaştı:
“İstanbul Büyükşehir Belediyesi 2022 yılının sonuna kadar 107 bin binada süratli tarama talebinde bulunmuş vatandaşlarımıza. Tek tek konutlarına gitmişiz. Bunların 29 bin küsuru, 30 bine yakını, yani yüzde 30’undan daha azdı, bize meskeninin süratli taranması için müsaade vermiş. Bu bahsettiğim 6306 sayılı kanun kapsamındaki riskli yapı tespiti olmamasına karşın vatandaşlarımız kaygı etmiş, konutlarını bu türlü bir tespit yapılması konusunda imtina etmişler.”
Gökçe, binalarının riskli çıkması ve yine yapılmasına ait vatandaşların “korkusuna” ait açıklamayı ise şu kelamlar ile açıkladı:
“Yenisini yapmaya kalktığında metrekaresi küçülebilir. Yenisini yapmak manasında cebinden para çıkması gerekebilir. Her ikisi de vatandaşımızın zelzelenin sıcaklığı geçtikten sonra çok da istediği şeyler olmuyor ne yazık ki mal canın yongası diye.”
“BİNA İNCELEME SAYFASI KİTLENDİ”
Kahramanmaraş merkezli zelzeleler sonrası İBB’nin bina inceleme sayfasının kitlendiğini aktaran Gökçe; “Bina incelemesine ait sayfamız 2-3 gün kitlendi. Dakikada on bin tık aldığı devirler oldu. Ve bir günde 17 bin küsur müracaat aldık ‘Evimi inceleyin.’ diye. Toplam 3,5 yılda 27- 29 bin müracaata karşılık verebilirken meskenimi incele başvurusunu 17 bin küsur olarak bir günde alabildik. Ve şu anda vatandaşlarımız İstanbul Büyükşehir Belediyesinin konutunun sarsıntıya direncini bu manada incelemesi istikametinde çok ağır bir müracaatta bulunuyorlar.” bilgilerini paylaştı.
“ON KATIN ÜSTÜNDEKİ YAPILARA SÜRATLİ TARAMA YAPILAMIYOR”
İBB Genel Sekreter Yardımcısı, mevzuatın kimi açmazları olduğunu aktararak 10 katın üstündeki yapılara süratli tarama yapılamadığını söyledi. 10 katın üstündeki yapıları Etraf ve Şehircilik Bakanlığınca akredite edilmiş kuruluşların incelediğini tabir eden Buğra Gökçe, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Teknik olarak 10 katın üstündeki yapılarda yapılamıyor süratli tarama. 10 katın üstündeki yapılarda Etraf Şehircilik Bakanlığına akredite, bunu inceleyen kuruluşlar var. Onlar tarafından profesyonel daha donatımlı materyallerle yapılması gerekli. Lakin biz 10 kata kadar binalarda önceliği de 2000 öncesinde yapılmış yapılara vermek suretiyle… Zira onların eski yönetmeliğe nazaran yapılmış olmaları nedeniyle risk faktörünün daha yüksek olduğunu düşünüyoruz. Bu türlü bir hazırlık başlangıcı yapıyoruz. Fakat mevzuatımız bu tip müracaatların konut sahibi, mal sahibi tarafından yapılması istikametinde bir kısıt koymuş. Artık bu zelzeleden sonra bu kısıtı aşabilmek manasında kimi çalışmalar da yapıyoruz. Bize gelen müracaatların çok büyük bir kısmı zelzele sonrası İstanbul dışından da oldu. Yarısına yakını. Yani İstanbul dışındaki vatandaşlarımız da bizim konutumuzu İstanbul Büyükşehir Belediyesi sarsıntıya direncini denetim etsin diye. Bu hem buraya duyulan itimadın göstergesi hem de vatandaşın çaresizliğinin evrakı.”
“2000 ÖNCESİ YAPILARIN RİSK FAKTÖRÜ YÜKSEK”
Kahramanmaraş merkezli sarsıntılar sonrası birçok şeyi yine gözden geçirmenin gerektiğini vurgulayan Buğra Gökçe, “Şapkayı önümüze koymamız gerekiyor.” diyerek şunları kaydetti:
“Deprem bize şunu gösterdi. Bizim planlama süreçlerinden, yer seçimlerinden, ruhsat verme süreçlerinde, ruhsattan oturma müsaadesiyle iskana geçebileceğimiz sürece ve bu etapta yaptığımız yapı kontrol işlerine ve iskandan sonra da binalardaki deformasyonların kontrolüne kadarki süreçlerin tümünde bir şeyleri gözden geçirmemiz gerekiyor. Şapkayı öne koymamız gerekiyor. Bir şeyleri yanılgılı yapıyoruz. Yani işte Kahramanmaraş’ta, Elbistan’da, Pazarcık’ta 10-12 katlı binaların, yeni binaların, birkaç yıllık binaların çöktüğü basına yansıdı. Yani biz ne dedik? 2000 yılı yapıları öncelikle inceliyoruz. Zira bunların eski yönetmeliğe nazaran yapıldığı için risk faktörünün yüksek olduğunu düşünüyoruz. Birkaç yıllık binaların, yeni yönetmeliğe nazaran yapılmış olması ve hasebiyle da bu yönetmeliğin kaidelerine nazaran böylesi bir sarsıntıda hamburger biçiminde yıkılmış olmaması gerekir. Ziyan da görebilir ancak hamburger biçimindeki bir yıkılma bir statik yetersizliği ya da deformasyonu işaret ediyor. Hasebiyle aşikâr ki bu binalar yapılırken de ihmal ettiğimiz yani yapı ruhsatı verirken, denetlerken, yapı kontrol süreçlerinde daha sonra oturmaya başladıktan sonra kimi kusurlar yaşıyoruz. Bir şeyleri tekrar kıymetlendirme gereksinimimiz olduğunu düşünüyorum.”
“KAPSAMLI BİR KENTLEŞME ISLAHATINA MUHTAÇLIĞIMIZ VAR”
Yapı kontrolünde eksiklikler olduğunu ve yapı inşa evrelerinde yaşanan aksaklıklara dair de bilgiler aktaran İBB Genel Sekreter Yardımcısı, şöyle konuştu:
“Siz artık bir araç aldığınızda aracın size bir ruhsatını veriyorlar lakin bu ruhsatla ilanihaye yollarda gidemez. Periyodik aralıklarla sizi bakım muayene istasyonlarına çağırırlar. Aracın bu muayenesi yok ise polis de çevirir. Trafikten alıkoyabilir. Periyodik aralıklarla hem de yetkilendirilmiş yerlere gidiyorsunuz. Her yerde de muayene yapamıyorsunuz. Değil mi? Konutu aldınız. Konutunuzun iskanı var ise hele. Bu konutta rastgele bir kurum ya da kuruluşun şikayet olup bilhassa belediyeye bu hususta incelemesi manasında misyon verilmezse denetleyen bir mecburiliği yok. Yani alt katına kiraya verdiğiniz işletme kolon kiriş kesmiş olabilir. Veyahut bunu deforme etmiş olabilir. Komşulardan bir tanesi balkonla mutfağı birleştireceğim diye perde duvara, taşıyıcı sisteme ziyan vermiş olabilir. Veyahut depo hacimleri falan ya da sığınaklar öteki hedefle kullanılır. Bu yapılırken yeniden statik sistemi deforme eden ziyanlar verilmiş olabilir. Bunları periyodik aralıklarla muayene eden bir sistemimiz yok. Münasebetiyle bizim iskanlı binalarımız açısından bile (iskanlı bina oturma müsaadesi olan bina demek. İnançlı olduğu, tespit edilmiş olduğu söylenebilir bu manasıyla.) kontrol eksikliğimiz var. Evet, inşaat ruhsatı olan binalarımız için de o denli bir süreçler yaşıyoruz ki iskan almak artık gereksinim olmaktan çıkıyor. Neden? Devlet periyodik aralıklarla, imar affı çıkartıyor. Siz esasen neden iskan alamıyorsunuz? Taahhüt ettiğiniz projeyi, belediyeye verdiğiniz projeyi, inşaat ruhsatı aldığınız projeyi uygun yapmadığınız için iskan alamıyorsunuz. Neden projesine uygun yapmadınız? Fazla metrekareler yaptınız. Veyahut tanım edilmesi gereken, yapılması gereken proje ayrıntılarının bir kısmını uygulamadık. Onun için iskan müracaatına gittiğinizde belediye size iskan vermiyor fakat bu da sizin için çok aksi olmuyor bu ülkede. İmar affını bekliyorsunuz. Nasıl olsa o yaptığınız fazla metrekareleri ki o fazla metrekareler tahminen de binanın statiğini bozan olağanda kendi içindeki statü bütünlüğünde ziyan görmeyecek bir şeye ek yük getiren ve bu türlü bir muhtemel zelzelede de tahminen de ziyan görmesine yol açan bir şey ancak parasına mukabili devlet sizi affetti. Artık bu türlü bir sistem imar aflarıyla, bu türlü bir sistem, kontrol eksiklikleriyle ya da yapı kontrol kuruluşları onların işleyişinde de işte karnelerin kiralandığını biliyoruz. Müteahhitlerin, yapı kontrol kuruluşlarının fiyatını verdiğini biliyoruz. Olağanda yasak, yapı kontrol kuruluşlarının tıpkı vakitte inşaat faaliyeti yürütmesi… Lakin diğer iştiraklerle, öbür isimlerle, yapı kontrol firmalarının tıpkı vakitte inşaat firması işi de yaptığını biliyoruz. Bu ne demek? Kendi yaptığı inşaatı kendisinin denetlemesi demek. Öteki isimlerle. Hasebiyle bunların hepsi bu konuştuğumuz büyük deformasyonun kesimleri ya da inşaat ruhsatlarının nasıl verildiğini biliyoruz. Ya da iskandan sonra iskana temel projelerin hazırlandığını ancak yapıldıktan sonra öteki türlü uygulamaların yapıldığını, bunların görülmediğini biliyoruz. Bütün bunlar bizim sistemimizde bir şeylerin baştan aşağı eksik yapıldığının, yanlışlı yapıldığının evrakı. Bizim kapsamlı bir afet ve kentleşme ıslahatına muhtaçlığımız var.”
TÜRKİYE’DE SÜRATLİ TARAMAYI BELEDİYE OLARAK YALNIZCA İBB YAPIYOR
Türkiye’de belediye olarak yalnızca İBB’nin süratli tarama yaptığını vurgulayan Gökçe, bu işin şuurlu ve Etraf ve Şehircilik Bakanlığınca yetkilendirilmiş kurumlarca yapılması gerektiğini aktardı. Yanlış yapıldığı takdirde yarardan çok ziyan getireceğini belirten İBB Genel Sekreter Yardımcısı, “Bizim yaptığımız ile bakanlığın akredite ettiği firmaların yaptığı ortasında biraz önce tabir etmeye çalıştım, fark var. Biz bir evvelki adımı yapıyoruz. Zira onların yaptığının geri dönüşü yok. O karotu alıp, yapınızın riskli olduğuna ait bir notasyon düştüğünde bu bakanlık tarafından belediyeye ilgili tapu dairesinin beyanlar hanesine şerh düşülecek halinde iletiliyor. Hasebiyle artık yapınızı belediye size boşalttırmak ve belirlenen müddetler sonunda da sizin bu binayı yıkmanızı test etmek, denetlemek durumunda kalıyor. Bizimki bu değil.” bilgilerini aktardı.
“BİNA DURDUĞU YERDE ÇÖKEBİLİR”
En riskli binaların D ve H kümesinde olanlar olduğunu aktaran İBB Genel Sekreter Yardımcısı Buğra Gökçe, İstanbul’da E sınıfında bile 318 bina olduğunu belirterek, “Bu ne demek? Bina durduğu yerde çökebilir.” sözlerini kullandı.
Riskli yapı tespiti ve dönüşümlerde mevzuatın kimi kısıtlamaları olduğunu belirten Gökçe, şu bilgileri paylaştı:
“Bizim tespitlerimizde birinci evrede 318 tane bina var. D ve E kümelerini sayarsanız bin 525 tane bina var. Burada önümüze mevzuatın birtakım kısıtları çıkıyor. Neden? Artık bizim 6306 sayılı yasa ile bunları riskli yapı ilan etme bahtımız var belediye olarak. Bunu zorlarız lakin oturanların yüzde 60’ı kiracı. Ve devlet kira yardımını kiracıya vermeyeceksin, konut sahibine vereceksin diyor. Ve onu da biz bunun üç katı olsun diye bir meclis kararına bahis etmeden evvel bin 150 lira diyordu. Artık bin 500 liraya çıkarttılar İstanbul özelinde. Başka kentlerde bin 150 lira. İstanbul’da bin 500 liraya kiralık mesken bulmak mümkün müdür? Değil. Biz bunu üç katı kadar uygulayacağız İstanbul’da. Bu hususta kararlıyız. Ve bu 318 binadan başlayarak sonra bin 525 binaya çoğaltacak biçimde 4 bin 500 lira kira yardımı vererek içindekileri boşaltacak.”
